Podpisanie umowy o pracę to nie tylko formalność – to ważny krok, który wpływa na Twoje przyszłe relacje z pracodawcą. Przed złożeniem podpisu warto dokładnie zrozumieć, jakie elementy powinna zawierać umowa oraz jakie masz prawa i obowiązki. W artykule przyjrzymy się szczegółowo wszystkim aspektom związanym z umowami o pracę, abyś mógł podejmować świadome decyzje.
Dlaczego umowa o pracę jest istotna?
Umowa o pracę to podstawowy dokument regulujący stosunek pracy między pracownikiem a pracodawcą. Sporządzona na piśmie, umowa nie tylko potwierdza zobowiązania obu stron, ale także chroni ich prawa. Pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy, a pracodawca do wypłaty wynagrodzenia.
Od 1 lipca 2024 r. wprowadzono nowe wymogi dotyczące informacji, które musi zawierać umowa. Zmiany te mają na celu poprawę bezpieczeństwa pracowników oraz wzmocnienie ich praw. Umowa musi być gotowa najpóźniej w ciągu siedmiu dni od rozpoczęcia stosunku pracy, jeśli trwa on ponad miesiąc, a w przypadku krótszych umów – w dniu rozpoczęcia pracy.
Co musi zawierać umowa o pracę?
Umowa o pracę musi zawierać kluczowe informacje dotyczące warunków zatrudnienia, takie jak dane pracodawcy i pracownika, miejsce pracy, opis pracy, czas pracy oraz wynagrodzenie. Od 2024 roku w umowie muszą znaleźć się także informacje dotyczące rozwoju kompetencji oferowanego przez pracodawcę oraz świadczeń na system ubezpieczenia społecznego.
Umowa musi również precyzować, czy pracownik będzie miał różne miejsca pracy, oraz zawierać opis systemu czasu pracy, w tym długość i rozkład ustalonego czasu pracy. W przypadku umów na czas określony, konieczne jest wskazanie spodziewanej długości stosunku pracy oraz podstawy zatrudnienia.
Rodzaje umów o pracę
Przepisy Kodeksu Pracy pozwalają na zawieranie trzech typów umów o pracę: na okres próbny, na czas określony i na czas nieokreślony. Każdy z tych typów ma swoje specyficzne cechy i zasady dotyczące rozwiązania umowy.
Umowy na okres próbny są wykorzystywane do sprawdzenia kwalifikacji pracownika. Mogą trwać maksymalnie trzy miesiące, ale ich długość zależy od planowanego okresu zatrudnienia na czas określony. Umowy te mogą być przedłużone o czas urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności.
- Umowa na okres próbny – czas trwania nie może przekroczyć 3 miesięcy.
- Umowa na czas określony – łączny okres zatrudnienia nie może przekroczyć 33 miesięcy.
- Umowa na czas nieokreślony – trwa bezterminowo do dnia jej rozwiązania.
Umowy na czas określony
Umowy na czas określony mogą być zawierane na maksymalnie 33 miesiące, a liczba takich umów z tym samym pracownikiem nie może przekroczyć trzech. W przypadku przekroczenia tych limitów, automatycznie przekształcają się one w umowy na czas nieokreślony.
Jeśli umowa na czas określony nie wskazuje przyczyn jej zawarcia, a okres jej obowiązywania przekracza 33 miesiące, uważa się, że pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony.
Wypowiedzenie umowy o pracę
Umowa o pracę może być rozwiązana na różne sposoby: za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia, po upływie czasu, na który była zawarta, lub z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. Oświadczenie o rozwiązaniu umowy powinno być sporządzone na piśmie, a w przypadku umowy na czas nieokreślony powinno zawierać przyczynę wypowiedzenia oraz pouczenie o prawie do odwołania do sądu pracy.
- Za porozumieniem stron – obie strony zgadzają się na rozwiązanie umowy.
- Za wypowiedzeniem – z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
- Bez wypowiedzenia – w przypadku naruszenia obowiązków.
Jakie są obowiązki pracodawcy przy zatrudnianiu pracownika?
Pracodawca ma obowiązek dopełnienia szeregu formalności związanych z zatrudnieniem pracownika. Wymagane jest przeprowadzenie wstępnych badań lekarskich oraz szkoleń BHP przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Pracodawca musi również poinformować pracownika o warunkach zatrudnienia, w tym o normach czasu pracy, zasadach urlopowych oraz wynagrodzeniu.
W przypadku zatrudnienia na czas określony, pracodawca ma obowiązek zgłoszenia umowy do Państwowej Inspekcji Pracy w ciągu pięciu dni roboczych od jej zawarcia. Niedopełnienie tego obowiązku może wiązać się z karą grzywny.
Jakie zmiany wprowadza nowa reforma?
Planowane na 2026 rok zmiany mają na celu ograniczenie zawierania umów cywilnoprawnych na rzecz umów o pracę. Państwowa Inspekcja Pracy zyska uprawnienia do przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę, jeśli stwierdzi, że faktycznie istniał stosunek pracy. To znacznie wzmocni pozycję pracowników i zapewni im lepszą ochronę prawną.
Nowe uprawnienia PIP mają na celu ochronę pracowników przed nadużyciami i zapewnienie im podstawowych praw pracowniczych, takich jak płatny urlop czy wynagrodzenie za nadgodziny.
Co warto zapamietać?:
- Umowa o pracę jest kluczowym dokumentem regulującym stosunek pracy, który musi być sporządzony na piśmie.
- Od 1 lipca 2024 r. umowa musi zawierać m.in. informacje o rozwoju kompetencji i świadczeniach na system ubezpieczenia społecznego.
- Rodzaje umów o pracę: na okres próbny (max 3 miesiące), na czas określony (max 33 miesiące) oraz na czas nieokreślony.
- Umowa może być rozwiązana za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia w przypadku naruszenia obowiązków.
- Planowane zmiany w 2026 r. mają na celu przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę, co wzmocni ochronę pracowników.
