Brexit to termin, który od kilku lat jest na ustach wielu osób, nie tylko w Europie, ale i na całym świecie. Oznacza on opuszczenie przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej, co wiąże się z wieloma zmianami zarówno dla obywateli, jak i przedsiębiorców. W artykule przyjrzymy się najważniejszym aspektom tego procesu oraz jego konsekwencjom.
Geneza Brexitu
Pojęcie „Brexit” powstało z połączenia słów „Britain” i „exit”, co doskonale oddaje istotę tego procesu. Po raz pierwszy termin ten pojawił się w 2012 roku, a jego autorem jest Peter Wilding, który prowadził kampanię na rzecz dalszej obecności Wielkiej Brytanii w UE. Jednak to premier David Cameron w 2013 roku zapowiedział referendum w sprawie członkostwa w Unii, co stało się początkiem burzliwych wydarzeń.
Referendum odbyło się 23 czerwca 2016 roku i zakończyło się decyzją o opuszczeniu UE przez Wielką Brytanię. Wynik głosowania pokazał głębokie podziały w społeczeństwie brytyjskim: 51,89% głosujących opowiedziało się za wyjściem z Unii, podczas gdy 48,11% chciało pozostać.
Proces wychodzenia z Unii
Formalny proces wyjścia z Unii Europejskiej rozpoczął się 24 stycznia 2017 roku, kiedy to Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa orzekł, że decyzja o opuszczeniu UE wymaga zgody parlamentu. To jednak dopiero początek długiej drogi, pełnej negocjacji i politycznych zawirowań. W styczniu 2020 roku Parlament Europejski zatwierdził umowę o wystąpieniu, a 31 stycznia 2020 roku Wielka Brytania oficjalnie opuściła Unię.
Okres przejściowy, który trwał do 31 grudnia 2020 roku, pozwolił na utrzymanie dotychczasowych relacji gospodarczych i społecznych. W tym czasie negocjowano nowe zasady współpracy między UE a Wielką Brytanią, które miały wejść w życie od 1 stycznia 2021 roku.
Zmiany w systemie imigracyjnym
Nowe zasady dla obywateli UE
Dla obywateli Unii Europejskiej Brexit oznaczał koniec swobody przepływu osób. Od 1 stycznia 2021 roku w Wielkiej Brytanii obowiązuje nowy punktowy system imigracyjny, który wymaga od nowych przyjezdnych spełnienia określonych kryteriów, aby móc legalnie pracować lub zamieszkać w kraju.
Osoby, które mieszkały w Wielkiej Brytanii przed 31 grudnia 2020 roku, mogły ubiegać się o status osiedlonego lub tymczasowego w ramach EU Settlement Scheme (EUSS). Chociaż ostateczny termin składania wniosków upłynął 30 czerwca 2021 roku, w niektórych przypadkach możliwe jest składanie spóźnionych wniosków, jeśli istnieją uzasadnione powody.
Status osiedlonego i tymczasowego
System EUSS oferuje dwa rodzaje statusów: osiedlony i tymczasowy. Status osiedlonego (settled status) jest przyznawany osobom, które mieszkały w Wielkiej Brytanii przez co najmniej pięć lat. Daje on prawo do bezterminowego pobytu oraz łatwiejszego ubiegania się o obywatelstwo brytyjskie.
Osoby, które przebywały w Wielkiej Brytanii krócej, mogą ubiegać się o status tymczasowy (pre-settled status), który jest automatycznie przedłużany, a po spełnieniu określonych warunków można go przekształcić w status osiedlonego.
Handel i gospodarka po Brexicie
Umowa o handlu i współpracy
24 grudnia 2020 roku Unia Europejska i Wielka Brytania wynegocjowały umowę o handlu i współpracy (Trade and Cooperation Agreement – TCA), która weszła w życie 1 maja 2021 roku. Umowa ta reguluje zasady wymiany handlowej między obiema stronami, eliminując cła i ograniczenia ilościowe, mimo że Wielka Brytania opuściła jednolity rynek i unię celną.
TCA obejmuje także kwestie związane z transportem drogowym, lotniczym i morskim, co ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania gospodarki po Brexicie.
Wpływ na przedsiębiorców
Brexit oznacza dla przedsiębiorców konieczność dostosowania się do nowych regulacji celnych i handlowych. Firmy muszą teraz spełniać brytyjskie normy przy sprzedaży towarów na Wyspach, co wiąże się z dodatkowymi formalnościami. Przewoźnicy muszą być przygotowani na procedury celne i konieczność posiadania odpowiednich dokumentów przy transporcie towarów do i z Wielkiej Brytanii.
W związku z Brexitem wprowadzono nowe zasady dotyczące numerów identyfikacyjnych EORI, które są niezbędne do prowadzenia działalności handlowej w Wielkiej Brytanii. Wszystkie te zmiany wymuszają na przedsiębiorcach większe zaangażowanie w procesy logistyczne i administracyjne.
Konsekwencje dla obywateli
Swoboda podróżowania
Jednym z najważniejszych aspektów Brexitu jest zmiana zasad podróżowania do Wielkiej Brytanii. Do 30 września 2021 roku obywatele UE mogli jeszcze korzystać z polskich dowodów osobistych przy przekraczaniu granicy, ale od 1 października 2021 roku wymagane są paszporty, z wyjątkiem osób posiadających status osiedlonego.
Wprowadzenie nowych regulacji wpłynęło również na studentów, którzy nie mogą już korzystać z programu Erasmus na takich samych zasadach jak wcześniej. Studia na Wyspach stały się bardziej kosztowne, co może zniechęcać do wyboru brytyjskich uczelni.
Polityka społeczna i zdrowotna
Zmiany wynikające z Brexitu dotknęły również polityki społecznej i zdrowotnej. Obywatele UE, którzy mieszkają w Wielkiej Brytanii, muszą dostosować się do nowych zasad korzystania z opieki zdrowotnej, które są regulowane przez umowy międzynarodowe. Posiadanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) nadal umożliwia korzystanie z opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii podczas tymczasowego pobytu, jednak wymagane jest okazanie karty brytyjskim świadczeniodawcom.
- Osoby posiadające brytyjskie karty EKUZ zachowują swoje uprawnienia do leczenia w Polsce.
- Aktualne karty EKUZ zachowują ważność do czasu upływu terminu ich ważności.
- Osoby uprawnione do świadczeń zdrowotnych w Polsce mogą uzyskać dokument S1, który potwierdza prawo do opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii.
- W przypadku przeprowadzki do Polski, dokument S1 należy uzyskać od brytyjskiego ubezpieczyciela i zarejestrować w NFZ.
Warto podkreślić, że Brexit wywołał wiele zmian w różnych aspektach życia na Wyspach, a obywatele muszą być świadomi nowych przepisów i dostosować się do nich, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek w przyszłości.
Co warto zapamietać?:
- Termin „Brexit” powstał w 2012 roku, a referendum w sprawie opuszczenia UE odbyło się 23 czerwca 2016 roku, z wynikiem 51,89% za wyjściem.
- Wielka Brytania formalnie opuściła UE 31 stycznia 2020 roku, a okres przejściowy trwał do 31 grudnia 2020 roku.
- Od 1 stycznia 2021 roku obowiązuje nowy punktowy system imigracyjny dla obywateli UE, kończący swobodny przepływ osób.
- Umowa o handlu i współpracy (TCA) weszła w życie 1 maja 2021 roku, regulując zasady wymiany handlowej i transportu między UE a Wielką Brytanią.
- Obywatele UE muszą teraz podróżować do Wielkiej Brytanii z paszportem, a zmiany w polityce zdrowotnej wymagają dostosowania się do nowych zasad korzystania z opieki zdrowotnej.
