Umowy o pracę i umowy-zlecenia są jednymi z najpopularniejszych form zatrudnienia w Polsce, jednak różnią się one pod względem praw i obowiązków, jakie przysługują pracownikom. Szczególne różnice pojawiają się w kontekście świadczeń chorobowych i macierzyńskich. Warto dokładnie zrozumieć, jakie prawa przysługują osobom zatrudnionym na podstawie tych umów w przypadku choroby.
Jak wygląda prawo do zasiłku chorobowego przy umowie o pracę?
Umowa o pracę zapewnia pracownikowi obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe. Oznacza to, że pracownik ma prawo do płatnego zwolnienia lekarskiego od momentu podpisania umowy. Pracodawca wypłaca wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy przez pierwsze 33 dni w roku kalendarzowym, a po tym okresie zasiłek chorobowy jest finansowany przez ZUS. W przypadku pracowników, którzy ukończyli 50 rok życia, pracodawca wypłaca wynagrodzenie przez 14 dni.
Podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Wynagrodzenie to oblicza się po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika.
Jakie są zasady przyznawania zasiłku chorobowego przy umowie zlecenie?
Zatrudnienie na umowę zlecenie nie gwarantuje automatycznego prawa do ubezpieczenia chorobowego. Aby zleceniobiorca mógł korzystać z zasiłku chorobowego, musi dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia chorobowego i spełnić określone warunki. Przede wszystkim, konieczne jest przejście tzw. okresu karencji, który wynosi 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.
Zasiłek chorobowy przysługuje zleceniobiorcy, jeśli niezdolność do pracy trwa co najmniej 30 dni, ale nie dłużej niż przez 180 dni. W przypadku ciąży lub gruźlicy okres ten wydłuża się do 270 dni. Co istotne, zasiłek chorobowy dla zleceniobiorcy wynosi zazwyczaj 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a w przypadku ciąży 100%.
Warunki przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego
Aby zleceniobiorca mógł przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, musi spełnić kilka warunków:
- Dobrowolne podjęcie decyzji o przystąpieniu do ubezpieczenia.
- Brak kolizji z innymi tytułami ubezpieczenia, np. posiadanie kilku umów zlecenie z wynagrodzeniem równym minimalnemu.
- Uniknięcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeśli nadal pracuje się na zleceniu.
Czy możliwe jest uzyskanie dwóch zasiłków przy jednoczesnym zatrudnieniu na umowę o pracę i umowę zlecenie?
Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę oraz umowy zlecenie mogą w pewnych sytuacjach otrzymywać zasiłki z obu umów. Podstawowym warunkiem jest to, że z umowy o pracę uzyskują wynagrodzenie niższe niż minimalne. W takiej sytuacji, z tytułu umowy zlecenie przysługuje obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe, a zleceniobiorca może dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Jeżeli pracownik spełnia warunki określone w ustawie, może ubiegać się o dwa zasiłki chorobowe: jeden z tytułu umowy o pracę, a drugi z umowy zlecenie, pod warunkiem, że każda z umów była aktywna w okresie niezdolności do pracy.
Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania zasiłku chorobowego?
W przypadku uzyskania zasiłku chorobowego przy umowie zlecenie, zleceniobiorca musi dostarczyć zleceniodawcy odpowiednie dokumenty. Zleceniodawca, będący płatnikiem zasiłku, musi wykazać przychody zleceniobiorcy w dokumentach rozliczeniowych ZUS. Dokumenty te obejmują formularze ZUS RSA oraz Z-3a. W przypadku choroby trwającej niepełny miesiąc, zleceniodawca musi dostarczyć dwa raporty: RCA oraz RSA.
Wymagane raporty i formularze
Aby prawidłowo rozliczyć zasiłek chorobowy, zleceniodawca powinien złożyć następujące dokumenty:
- Formularz ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 313 oraz kwotą brutto zasiłku.
- Raport RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 oraz podstawą wymiaru składek.
- Raport RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 oraz okresem zwolnienia lekarskiego.
Jak umowy wpływają na świadczenia macierzyńskie?
Podobnie jak w przypadku zasiłków chorobowych, możliwość otrzymania świadczeń macierzyńskich z obu umów zależy od tego, czy poród nastąpił w okresie ubezpieczenia chorobowego. Jeśli z umowy o pracę wynagrodzenie jest niższe od minimalnego, a z umowy zlecenie opłacana jest dobrowolna składka na ubezpieczenie chorobowe, pracownica może liczyć na zasiłek macierzyński z obu źródeł.
Kluczowym elementem jest kontynuowanie opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe z umowy zlecenia do momentu porodu, co pozwala na uzyskanie świadczenia z obu umów.
Co zrobić, aby uniknąć problemów z ZUS?
Aby uniknąć problemów z ZUS związanych z łączeniem umowy o pracę i umowy zlecenia podczas zwolnienia lekarskiego, należy przestrzegać kilku zasad:
- Nie wykonywać żadnej pracy zarobkowej podczas zwolnienia lekarskiego, jeśli korzysta się z zasiłku chorobowego.
- Zgłosić każdą zmianę statusu zatrudnienia do ZUS oraz zleceniodawcy.
- Zawiesić lub rozwiązać umowę zlecenie w przypadku niezdolności do pracy, aby uniknąć nieporozumień.
Podczas zwolnienia lekarskiego nie można wykonywać działalności zarobkowej, aby nie stracić prawa do zasiłku chorobowego. ZUS może prowadzić kontrole w celu weryfikacji zgodności z przepisami.
Przestrzeganie powyższych zasad pozwoli na uniknięcie nieprzyjemnych sytuacji z ZUS i zapewni prawidłowe korzystanie z przysługujących świadczeń. Warto także regularnie konsultować się z prawnikiem lub doradcą podatkowym, aby być na bieżąco z obowiązującymi przepisami.
Co warto zapamietać?:
- Umowa o pracę zapewnia obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe, a zasiłek chorobowy przysługuje po 33 dniach zwolnienia, finansowany przez ZUS po tym okresie.
- Umowa zlecenie wymaga dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego oraz spełnienia 90-dniowego okresu karencji, a zasiłek wynosi 80% przeciętnego wynagrodzenia (100% w przypadku ciąży).
- Możliwe jest uzyskanie dwóch zasiłków chorobowych przy jednoczesnym zatrudnieniu na umowę o pracę i umowę zlecenie, pod warunkiem spełnienia określonych warunków.
- Do uzyskania zasiłku chorobowego z umowy zlecenie wymagane są dokumenty takie jak formularze ZUS RSA oraz Z-3a, a także raporty RCA i RSA.
- Aby uniknąć problemów z ZUS, należy nie wykonywać pracy podczas zwolnienia, zgłaszać zmiany statusu zatrudnienia oraz rozwiązać umowę zlecenie w przypadku niezdolności do pracy.
